Các đô thị sầm uất của Việt Nam, như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, mỗi ngày tạo ra đến 10.000 tấn rác thải sinh hoạt. Tuy nhiên, hệ thống quản lý rác thải hiện tại chủ yếu dựa vào sức lao thủ công, với xe cút và xe tải thu gom hỗn hợp rác hữu cơ, rác tái chế và thậm chí cả rác nguy hại. Phương pháp lỗi thời này không chỉ gây gánh nặng cho chính quyền địa phương và rủi ro sức khỏe cho công nhân vệ sinh và cộng đồng, mà còn cản trở việc xử lý và tái chế đúng cách.
Năm 2020, Luật Bảo vệ Môi trường của Việt Nam yêu cầu phân loại rác tại nguồn, đặt trách nhiệm này lên vai các cá nhân và hộ gia đình. Nghị định 45/2022/NĐ-CP tiếp tục củng cố các quy định này, nhằm mục đích tăng hiệu quả quản lý rác thải và giảm áp lực bãi chôn lấp. Tuy nhiên, với thời hạn áp dụng vào tháng 1 năm 2024 đang đến gần, việc thực hiện vẫn còn chậm chạp. Việc thiếu thùng phân loại rác, hệ thống thu gom không đồng bộ và các chiến dịch nâng cao nhận thức của người dân chưa đủ mạnh là những thách thức đáng kể.
Để chinh phục “ngọn núi rác” này, cần phải có một cách tiếp cận đa hướng. Nâng cấp cơ sở hạ tầng với hệ thống thu gom và vận chuyển rác được đồng bộ là vô cùng quan trọng. Các khu công nghiệp và đô thị lớn có thể cần đến các giải pháp chuyên biệt như nhà máy đốt rác hoặc, bền vững hơn, là nhà máy điện rác, nơi chuyển đổi rác thải thành năng lượng sử dụng được.
Tuy nhiên, công nghệ không phải là tất cả. Sự tham gia của cộng đồng và thay đổi thói quen xử lý rác thải cũng đóng vai trò quan trọng không kém. Các chiến dịch giáo dục và các cơ sở tái chế dễ tiếp cận có thể trao quyền cho cá nhân trở thành người quản lý rác thải trách nhiệm. Khuyến khích ủ phân compost cho rác hữu cơ có thể giảm thêm áp lực cho bãi chôn lấp và làm giàu đất nông nghiệp.
Việc chuyển đổi cảnh quan quản lý rác thải của Việt Nam sẽ không thể diễn ra trong một sớm một chiều. Đây là một con đường dài và gian nan, đòi hỏi sự nỗ lực bền bỉ của chính phủ, doanh nghiệp và quan trọng nhất là người dân. Chỉ thông qua hành động tập thể và sự thay đổi nhận thức có ý thức hướng tới việc xử lý rác thải trách nhiệm, Việt Nam mới có thể giành chiến thắng trong cuộc chiến với rác thải.
Quý vị có thể xem thêm thông tin trong tọa đàm phân loại rác tại nguồn của VTV1 dưới đây.
