Tổng quan về dự án nhiên liệu sinh học và chính sách môi trường hiện nay

Nhiên liệu từ phế phẩm nông nghiệp

Nhiên liệu sinh học luôn là vấn đề gây tranh cãi mạnh mẽ vì những tác động môi trường đất, nước và đa dạng sinh học trong quá trình chuyển đổi những vùng đất rộng lớn thành đồn điền phục vụ sản xuất nhiên liệu sinh học. Vì vậy, ông Hoàng Tuấn Dũng từ Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (HUST) tại Việt Nam đã cùng các đồng nghiệp nghiên cứu tiềm năng thay thế của các loại cây trồng phi lương thực và phế phẩm nông nghiệp. Nghiên cứu này sẽ hỗ trợ những dự án nước-năng lượng-thực phẩm, vì trên thực, việc sử dụng đất, tiêu thụ nước và sản xuất lương thực đều có mối liên hệ chặt chẽ với nhau.

Phần bã còn sót lại sau khi mía được chế biến được gọi là ‘bã mía’, đôi khi được sử dụng làm nguyên liệu sản xuất nhiên liệu sinh học. Hình ảnh: Bishnu Sarangi / Pixabay

Được xuất bản thành một chương trong cuốn sách “Tổng quan dự án nhiên liệu sinh học và chính sách môi trường hiện tại: Nghiên cứu điển hình ở Việt Nam và các nước châu Á lân cận”, bài viết cung cấp cái nhìn tổng quan về các chính sách và thực tiễn nhiên liệu sinh học trong khu vực.

Tác giả lưu ý rằng, trong khi nhiên liệu sinh học thế hệ thứ nhất sử dụng đậu nành, cải dầu, hướng dương, ngô, cọ dầu và các loại cây lương thực khác thì nhiên liệu sinh học thế hệ thứ hai sử dụng các loại dầu không ăn được, dăm gỗ và cây jatropha. Nhiên liệu sinh học thế hệ thứ ba sử dụng tảo phát triển trong môi trường biển, nước ngọt hoặc nước thải, trong khi nhiên liệu sinh học “tiên tiến” có thể sử dụng chất thải nông nghiệp như thân lúa mì và ngô.

Sử dụng nguyên liệu sẵn có

Các tác giả đã nghiên cứu các chính sách và hoạt động sản xuất nhiên liệu sinh học ở Trung Quốc và 5 quốc gia ở Đông Nam Á: Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam, từ đó so sánh so sánh các loại nguyên liệu khác nhau được sử dụng ở các quốc gia này để sản xuất nhiên liệu sinh học. Ví dụ, Indonesia và Malaysia, cả hai nhà sản xuất dầu cọ lớn, sử dụng chất thải dầu cọ để sản xuất dầu diesel sinh học, trong khi ở Thái Lan, nguyên liệu để sản xuất nhiên liệu sinh học bao gồm trấu, gỗ và bã mía – loại bột xơ còn sót lại sau khi được ép và chiết xuất.

Tại Việt Nam, dầu diesel sinh học từ phế thải dầu ăn đã đạt chất lượng đáp ứng cả tiêu chuẩn của cả Việt Nam và Châu Âu. Bioetanol được sản xuất chủ yếu từ mật đường của các nhà máy đường. Chính phủ Việt Nam đã có chính sách nhiên liệu sinh học từ năm 2003, bao gồm hỗ trợ nghiên cứu và phát triển, ưu đãi về thuế cho các công ty nhập khẩu thiết bị cần thiết và các điều khoản ưu đãi về nhượng đất cho các nhà đầu tư vào nhiên liệu sinh học.

Tìm sự cân bằng 

Các tác giả lưu ý rằng, khi cân nhắc sự cân bằng giữa các tác động tích cực và tiêu cực, phải xem xét toàn bộ vòng đời của nhiên liệu sinh học. Ví dụ, việc phá bỏ rừng hoặc đồng cỏ để nhường chỗ cho việc trồng nguyên liệu nhiên liệu sinh học sẽ có tác động tiêu cực tổng thể vì lượng carbon được lưu trữ ở đó sẽ được giải phóng; Mặt khác; cảnh quan đã bị hư hại có thể được hưởng lợi bằng cách trồng cây nhiên liệu sinh học.

Tác giả giải thích: “Hậu quả trên toàn thế giới của việc tăng cường sản xuất nhiên liệu sinh học về bản chất sẽ phụ thuộc nhiều vào địa điểm và cách thức trồng nguyên liệu thô, cũng như việc sử dụng các biện pháp nông nghiệp một cách thích hợp hay không”.

Họ kết luận rằng, vì nhiều nước châu Á phụ thuộc đáng kể vào nguồn cung dầu nhập khẩu nên nhiên liệu sinh học sẽ là một phần quan trọng trong cơ cấu năng lượng và có thể giúp cải thiện an ninh năng lượng tương ứng của các nước. Có khả năng thị trường năng lượng khu vực dành cho nhiên liệu sinh học sẽ xuất hiện trong những năm tới, bởi vì không phải tất cả các nước ASEAN đều có cùng số lượng hoặc loại chất thải nông nghiệp và chất thải dư thừa để sử dụng để sản xuất nhiên liệu sinh học. Cuối cùng, các chính phủ sẽ cần đưa ra các chính sách phù hợp để điều chỉnh số lượng và chất lượng sản xuất nhiên liệu sinh học nhằm đạt được các lợi ích về môi trường cũng như kinh tế và xã hội.

Vỏ trấu từ các loại cây lương thực thông thường không nhất thiết là phế phẩm mà có thể được sử dụng làm nguyên liệu để sản xuất nhiên liệu sinh học. Hình ảnh: Lyndon Meyer / Pixabay

Nguồn: Hoàng, T. D., Hà, P. T., Halog, A. B., Malla, F. A., & Bandh, S. A. (2023). Các dự án nhiên liệu sinh học và các chính sách môi trường hiện nay: Nghiên cứu điển hình ở Việt Nam và các nước châu Á lân cận. Nhiên liệu sinh học trong nền kinh tế tuần hoàn (trang 73-88). Singapore: Thiên nhiên Springer Singapore.